miércoles, 1 de abril de 2020

Aniversario no medio da tormenta. A farmacia Torres de Ortigueira cumpre 125 anos.

.

Pouco hai que celebrar estes días en que Ortigueira, Galicia, España, e en xeral o mundo enteiro, está afectado por unha epidemia de coronavirus, a chamada COVID-19. Pero celebrar é tamén lembrar, e isto é o que trataremos de facer nesta entrada de urxencia.
O 1 de abril de 1895 abría as súas portas en Mera (Ortigueira) a farmacia do licenciado Pascual Torres Crego, que terminara os estudos na facultade de Farmacia en Santiago, na vella Fonseca, en 1893.
Mera (Mera de Abaixo, ou Santiago de Mera) era daquela unha pequena poboación que se vira beneficiada pola construción da estrada da Costa, entre Liñares (Neda) e Ortigueira en 1865, que incluía unha ponte de pedra sobre o río Mera, establecendo alí un cruce estratéxico, pois dalí partía a estrada a Cariño, terminada en 1883. De feito a localidade contaba varios profesionais que reflexaban esta importancia: un médico e un notario.

Pascual Torres Crego

Evolución diacrónica da farmacia Torres. Podemos dividir este recorrido vital en 4 periodos:
  • Pascual Torres Crego. 1895-1933
  • Etapa de rexencia. 1933-1949, coDolores Pajón Sanjurjo, viúva de Pascual Torres, como titular. 
  • Alfredo Torres Pajón. 1949-2008
  • Xosé María Torres Bouza: 2008-actualidade

Etapa de Pascual Torres Crego. 1895-1933
Pascual era fillo de Antonio Torres Rodríguez (Betanzos, 1830), comandante de Infantería de Mariña, pero que xa falecera en 1889, e de Antonia Crego Pardo (1836-1902), natural de Cuiña (Ortigueira); isto último pode darnos unha idea de porque Pascual Torres decideu instalar a súa farmacia en Ortigueira.
Pascual tiña varios irmáns: Antonio (nac. ?? ), Manuel (nac. en 1858 e emigrado a Cuba), e Alfredo (1864-1884), todos falecidos ou ausentes en 1895.

Nese momento había poucas farmacias no concello: unicamente a de Pedro Castiñeiras Villarnovo, insigne artista, fundada en 1875, e a de Juan López García (A Guarda, 1864), curiosamente compañeiro de estudos de Pascual, e que abrira unha farmacia na propia vila de Ortigueira o 20 de febreiro dese mesmo ano, aínda que estaría pouco tempo, pois a cerraría en 1900. San Claudio, que tiña farmacia desde 1800, quedara sen ela tras falecer o farmacéutico Inocencio Díaz e Gutiérrez en 1866; en canto ao porto de Cariño non contaba con ningunha (e non a habería ata 1931)
Sinatura de Antonio,
irmán de Pascual Torres Crego

Tempo haberá para falar de Pascual, que en 1897 trasladaría a farmacia á ubicación actual, na avenida Escola de Gaitas de Ortigueira, pero ven ao fío indicar que sen dúbida a súa vida estivo marcada por outro virus, o da poliomielite (non descuberto daquela, claro; non foi identificado e aislado ata 1908 por Karl Landsteiner e Erwin Popper). Era, por certo, un virus ARN, como o actual coronavirus SARS-CoV2. A polio ocasionaríalle a Pascual unha parálise infantil na perna dereita, que tiña menor lonxitude e musculatura que a esquerda. Era por tanto coxo e andaba con muletas axilares.
Tertulia familiar na farmacia:
Ana Mª Bouza (esposa de Alfredo),
Carmiña Casariego (sobriña e farmacéutica),
e Dolores e Rosario Torres (ano 1953)


Tamén podemos sinalar, neste tempo de pandemias, que Pascual viviu a chamada gripe española ou gripe do 18, como el mesmo escribiría anos despois nun escrito ao concello, para protestar por unha tropelia, unha inxustiza cometida con el:

«Que cuando la epidemia gripal –año 1918- invadió a los habitantes de este distrito, estuve expuesto al contagio porque mi activa actuación, durante cuarenta días que duró en su mayor intensidad la peste gripal, no me permitió descansar más de cuatro horas de las veinticuatro del día, para atender a los que reclamaban mi auxilio profesional, entre los que figuraban muchísimos pobres, que por no estar incluidos en las Listas de la Beneficencia Municipal, dispensé medicamentos que el médico prescribía para la curación, sin retribución alguna... ya que la misión que me está encomendada por mi profesión, así lo exigía”».

Unhas palabras que nos fai estar orgullosos da estirpe dos Torres. Sobre o seu carácter, algo máis podemos vislumbrar na descrición que fai o seu bisneto Carlos López-Keller Álvarez
«Tiempos de dictadura, más tarde República. Tiempos de discusiones, tertulias y cenáculos. Vemos a D. Pascual Torres, hombre inteligente, boticario, republicano, progresista y ateo...»
(Homenaje a Laureano Álvarez. Concello da Coruña. 1999)


Etapa de rexencia 1933-1949
Rosario Torres Pajón

Durante esta etapa, a farmacia estivo tutelada polos seguintes rexentes:
  • Santos Galán Arrabal, de 1933 a 1934. Un señorito ferrolano.
  • Antonio Cotovad García-Parallé. 1934 a 1938. Grandísima e altruista persoa.
  • José Deus Fernández. Maio-agosto de 1938, natural de Mugardos
  • Marcial Lens Pita, de 1938 a 1945. Ortigueirés de nacemento, culta e exemplar persoa.
  • María Luisa Lema Pintos, de 1945 a 1949. Pioneira e altruista persoa.
Sen embargo, a verdadeira responsable da Farmacia sería Rosario Torres Pajón, unha das fillas maiores (xemelga de Guadalupe, e nacidas ambas en 1908), que tiña 25 anos cando falece seu pai. Non puido estudiar farmacia, pese a que Juan Barreiro, amigo de Pascual Torres e titular dunha importante farmacia en Ferrol, ofrecéralle sufragar os gastos dos seus estudios. Da calidade humana da tía Charo podemos vislumbrar algo nestas precisas palabras:
En la farmacia de Torres, Charo sube y baja infatigable los escalones de la rebotica con pomadas, vitaminas y jarabes que deposita en el mostrador, para abrazar al recién llegado, curado de tantas y tantas heridas –caídas de la bicicleta, pedradas, alguna de la propia retaguardia…- con tintura de yodo, pero sobre todo con la milagrosa ternura de su inolvidable sonrisa…”
(Ramón Farré. La Voz de Ortigueira, 18.02.2000)
Rosario Torres falece en 1988.


Alfredo Torres en 1987

Etapa de Alfredo Torres Pajón. 1949-2008

Alfredo estudia Farmacia por indicación familiar e desempeña a profesión farmacéutica durante 59 anos, en diversas facetas: como boticario principalmente, pero tamén como analista clínico -conseguiría verse recoñecido como farmacéutico Especialista nos anos 80-, como Inspector Farmacéutico Municipal durante os anos 70 e 80. Todo iso levaríao a desempeñar postos na Xunta Directiva do Colexio Oficial de Farmacéuticos da Coruña nos anos 60, 70 e 80, que deixarían unha impronta nesa institución.
Algún merito tería cando a Asociación de Antiguos alumnos da facultade de Farmacia de Santiago o distinguiu coa distinción de Farmacéutico Exemplar en 1987.
Outras facetas menos coñecidas serían a desempeñada no ámbito xudicial (seguindo a estela de seu pai, que exerceu no mesmo ámbito) como fiscal municipal no xulgado de Ortigueira.

Tería tamén un importante labor no ámbito social en Ortigueira como profesor de ensinanza media, durante máis de 25 anos. Sería primeiro na Academia de D. Jesús Márquez Cortiñas, entre 1949 e 1965 e despois noutra Academia -entre 1966 e 1975- impulsada por varios pais de familia, e na que tivo unha importante participación.
Noutro lugar se ten falado xa da súa faceta de divulgador botánico e investigador afeccionado sobre a historia de Ortigueira. De todo iso anotamos simplemente a sua obra "Las ortigas. Una revisión interesada", publicada por edicións O Paporroibo en 1994.
Para non estender esta reseña, apuntamos só as palabras, amables e cariñosas, da escritora Obdulia Dopico:

«Era un boticario excepcional que trabajaba como una hormiga en su rebotica, escribiendo, indagando, leyendo, buscando... un enamorado de Ortigueira y de la Cultura en el más amplio sentido de la palabra...
Tenía siempre la justa palabra de aliento, una sonrisa en los labios, pero una firmeza y una seriedad muy particular cuando se trataba de trabajo, que le gustaba bien hecho. Colaborador entusiasta de cuanto evento cultural se preciara, nunca dijo no a su participación, y de esa casta humana vamos aprendiendo...»

(La Voz de Ortigueira, 3 outubro 2008)



Etapa de Xosé Mª Torres Bouza. 2008-actualidade

Non ten, para a perspectiva histórica deste 125 aniversario, maior interese esta etapa, na que Xosé María se fai cargo da farmacia familiar ao falecemento de seu pai, Alfredo. Xa falecera en 2004 o outro irmán farmacéutico, Carlos Torres, polo que había poucas dúbidas de quen collería o temón.
Xosé María Torres na sede central
de Farmamundi en Paterna (Valencia),
no ano 2014

Referente á ubicación da farmacia en si, salientar que o edificio onde se situaba foi reconstruido en 2015, pasando a ampliar a sua superficie e a modernizar as súas instalacións.

En canto a Xosé María, por sinalar algunha característica da sua vida: experiencia laboral na industria farmacéutica e na educación como profesor de Ciclos Formativos de FP. Xa noutros ámbitos, apuntar o seu interese no mundo solidario, participando como membro da ONG Farmamundi e na Coordinadora galega de ONGD (da que foi presidente entre 2005 e 2011), e a súa faceta como amante da Cultura. Así tivo un papel no nacemento da Revista Terras do Ortegal en 2014, hoxe un anuario consolidado no que se difunde a xultura e o patrimonio do Ortegal.



As empregadas da Farmacia


Nada se pode facer só, e nunha farmacia menos. Alén dos titulares sempre hai outras persoas que compoñen o equipo da farmacia. Desde o xa lonxano Manuel Pérez Hermida, nacido en Ferrol, e que acompañaría en 1895 ao seu "principal" (así o escribe el nunha dedicatoria) Pascual Torres en Mera, moitas persoas colaboraron na farmacia: desde os irmáns Torres Pajón: Pascual, Antonio, Manolo e Santiago; a esposa de Alfredo, Ana María, e os fillos de ambos: Alfredo, Ana María e Carlos, seguidos de farmacéuticas e auxiliares que traballaron en cortos periodos, ata chegar ás as 2 persoas que conforman hoxe o espléndido equipo da Farmacia: as auxiliares Carmela Díaz Mera María Bouza Campanario. Carmela comezou a traballar o 1 de abril de 1993, polo que esta data é tamén outro motivo de celebración: 27 anos de traballo. María comezaría a traballar algo máis tarde, pero tamén supera os 20 anos de servicio.



A todas, a todos os que colaboraron na xa longa historia desta farmacia de Ortigueira, grazas e parabéns!









miércoles, 26 de febrero de 2020

¿Cuáles son las medidas básicas de prevención contra el coronavirus COVID-19?


Fonte: www.20minutos.es


De acuerdo con la infromación facilitada por el Colegio Oficial de farmacéutico de A Coruña, en linea con las recomendaciones tomadas por la consellería de Sanidade, ministerio de Sanidad y OMS, es importante:
  • Lavarse las manos frecuentemente.
Lavarse las manos con frecuencia con un desinfectante de manos a base de alcohol (que mata el virus) o con agua y jabón.

  • Adoptar medidas de higiene respiratoria
Al toser o estornudar, cubrirse la boca y la nariz con el codo flexionado o con un pañuelo; tirar el pañuelo inmediatamentey lavarse las manos con un desinfectante de manos a base de alcohol, o con agua y jabón.
  • Mantener cierta distancia de otras personas
Mantener 1 metro de distancia con otras personas que tosan, estornuden y tengan fiebre.
  • Evitar tocarse los ojos, la nariz y la boca
  • Si aparece fiebre, tos y dificultad para respirar, solicitar atención médica,
    Especialmente si se ha viajado recientemente a China, Japón, Corea del Sur, Irán, Singapur o Norte de Italia, o si se ha tenido un contacto cercano con alguien que haya viajado a estos países y tenga síntomas respiratorios.
  • Si una persona tiene síntomas respiratorios leves y ningún antecedente de viaje a/en China, Japón, Corea del Sur, Irán, Singapur o Norte de Italia
Se recomienda practicar cuidadosamente una higiene respiratoria y de manos básica y quedarse en casa hasta que se recupere, si es posible.

¿Se recomienda el uso de mascarillas a la población sana?
  • NO. No se requiere una mascarilla médica para proteger a las personas que no están enfermas, ya que no se dispone de pruebas de su utilidad. 
  • Una persona sana, solo necesita llevar mascarilla si atiende a alguien en quien se sospeche la infección.
  • El uso de una mascarilla por sí solo no es suficiente para proporcionar un nivel adecuado de protección y deben adoptarse otras medidas igualmente pertinentes. 
  • Si se van a utilizar mascarillas, debe combinarse con la higiene de las manos y otras medidas de control de la infección.
  • El uso de mascarillas médicas cuando no está indicado puede causar un costo innecesario, aumentar la carga de trabajo de la adquisición y crear una falsa sensación de seguridad que puede llevar a descuidar otras medidas esenciales, como las prácticas de higiene de las manos. 
  • Además, el uso incorrecto de una mascarilla puede obstaculizar su eficacia para reducir el riesgo de transmisión por lo que su correcta colocación y ajuste en la cara son fundamentales. 
  • En caso de necesitar llevar una mascarilla, hay que saber usarla y eliminarla correctamente.
    • ​Antes de ponerse la mascarilla, lavar las manos con agua y jabón o un desinfectante a base de alcohol.
    • No deben quedar espacios entre la cara y la mascarilla.
    • No tocar la mascarilla mientras se usa, si se hace, lavar las manos con agua y jabón o desinfectante a base de alcohol.
    • No se pueden reutilizar las mascarillas de un solo uso. 
    • Cambiar la mascarilla cuando esté húmeda.
    • Para quitarse la mascarilla, quítela por detrás (no tocar la parte delantera de la mascarilla), desecharla en un recipiente cerrado y lavarse las manos con un desinfectante a base de alcohol o con agua y jabón.

Aclaraciones de la OMS sobre los bulos que circulan por redes sociales
  • ¿Puede transmitirse el nuevo coronavirus mediante picaduras de mosquitos? --> NO
  • ¿La orina infantil puede proteger frente al nuevo coronavirus? --> NO
  • ¿Pueden matar al nuevo coronavirus el frío o la nieve? --> NO
  • ¿Cuál es el riesgo de infectarse con el nuevo coronavirus por el contacto con objetos, como billetes o tarjetas de crédito? --> MUY BAJO.
  • ¿ A que distancia llegan las gotículas respiratorias lde una persona que tose o estornuda? --> 1 metro
  • ¿Los secadores de manos de baños públicos matan al nuevo coronavirus? --> NO
  • ¿Se pueden lavar o reutilizar las mascarillas? --> NO.
  • ¿Puede infectar el nuevo coronavirus a personas de todas las edades? --> SI
  • ¿Se recomienda algún medicamentos para prevenir o tratar la infección por el nuevo coronavirus? De momento, NINGUNO. 


sábado, 5 de octubre de 2019

Sanidad retira de las farmacias la ranitidina, el fármaco que acabó con las úlceras de estómago




El pasado 1 de octubre, la Agencia Española del Medicamentos y Productos sanitarios (AEMPS), dependiente del ministerio de Sanidad, ordenó la retirada de los medicamentos que contengan el fármaco ranitidina.
Ese mismo día llegó la información a todas las oficinas de farmacia y servicios de farmacia hospitalaria españolas, quedando ese dia paralizadas las dispensaciones de esos medicamentos, que se devolverán a los laboratorios respectivos por los canales logísticos de la distribución terapéutica.
  1. ¿Qué es la ranitidina?
    Es un fármaco contra la acidez estomacal. Actúa inhibiendo los receptores H2 de la histamina. Con ello reduce la acidez gástrica, necesario para luchar contra la úlcera péptica o duodenal y el reflujo gástroesofágico, así como alguna otra enfermedad más infrecuente.
  2. ¿Qué medicamentos se han retirado?
    La orden afecta a todos los medicamentos distribuidos en España que tengan ranitidina, salvo -atención- los de uso inyectable. Es decir, se ordena la retirada de los que estén formulados como comprimidos, cápsulas, comprimidos efervescentes, soluciones, etc., todos ellos de uso oral, que pueden fácilmente ser sustituidos. Las alternativas terapéuticas son la famotidina, el omeprazol, pantoprazol, etc.
    En cambio, la ranitidina inyectable no tiene sustituto fácil, por lo que la AEMPS, en coordinación con la agencia europea, EMA, recomienda que se siga utilizando, pues el balance beneficio/riesgo se considera que es aceptable.
  3. ¿Por qué se ordena la retirada?
    La razón es que la Agencia Europea de Medicamentos (EMA) descubrió a principos de 2018 que los medicamentos con valsartán (un fármaco contra la hipertensión del grupo ARA II) contenían unas impurezas, a niveles muy bajos, de probable efecto cancerígeno en humanos. Estas impurezas son las nitrosaminas.
    Después de este episodio, la EMA inició un proceso de investigación y revisión general de otros fármacos que pudiesen tener estas mismas impurezas, lo que afectó a otros antihipertensivos del grupo ARA II. Ahora este proceso ha afectado a la ranitidina, y seguramente en el futuro afectará a otros fármacos, lo que en todo caso debe hacernos confiar en las instituciones que velan por nuestra salud, pues no tienen reparos en investigar por iniciativa propia.
    La EMA ha coordinado sus actuaciones con la Agencia de Fármacos y Alimentos de EE.UU (FDA), y otras agencias reguladoras. 
  4. ¿Que son las nitrosaminas?
    Son compuestos orgánicos formados por átomos de carbono y nitrógeno, algunos de los cuales son cancerígenos. Su formación se ve favorecida en condiciones de acidez y de alta temperatura. 
    Pero tampoco hay que caer en la histeria, pues se sabe que aparecen en alimentos y otros productos de consumo, sobre todo cuando se usan conservantes a base de nitritos y nitratos. Estos alimentos son el jamón y embutidos curados, quesos curados y otros alimentos y en bebidas como la cerveza (¡sí, la cerveza!). Y también pueden darse en el agua de bebida, tras el proceso de cloración, y en el humo del tabaco. Por ello, las autoridades sanitarias han marcado nivesles de seguridad en los alimentos, que ahora se ha extendido a los fármacos.
    Se ha comprobado que las nitrosaminas producen diversos tipos de cáncer en animales, y se sospecha que pueden causar cáncer de estómago en humanos, algo aún no demostrado. Por ello, la calificación de las autoridades sanitarias es que hay un riesgo probable de producir cáncer en humanos.
  5. ¿Cómo se produce la retirada?
    La retirada afecta a los productos que están en las farmacias, pero mientras no se sustituya por otro medicamento por indicación del médico, los envases que se tengan en el domicilio se pueden seguir utilizando.

  6. ¿Cuando se descubrió la ranitidina?
    La ranitidina fue descubierto por el laboratorio británico Glaxo en 1977, si bien empezó a comercializarse en 1981. Tiene por tanto una historia de casi 40 años. En los años 70 del pasado siglo XX formaba parte de una nueva serie terapéutica, los anti-H2, unos fármacos revolucionarios, cuyo primer ejemplar fue la cimetidina (Tagamet(R), descubierta por Smith, Kline and French, laboratorio estadounidense que después fue absorbido por Glaxo, por cierto, que tiene en su haber la comercialización en 1987 del primer medicamento contra el sida, el AZT.

  7. ¿Que importancia tuvo su descubrimiento?
    Muy grande; estos fármacos -y otros más de la misma serie como la cimetidina, citada antes, o la famotidina- consiguieron erradicar en los años 80 casi en su totalidad las úlceras de estómago y duodeno y los dolores asociados. Estas molestias, que eran intensas y continuas, conllevaban un aspecto exterior muy carcaterístico en las personas, con un rictus de “cara de úlcera de estómago”, hoy prácticamente desaparecida, que también se aplicaba a personas que estaban enfadadas. 
    Se debe recordar que el descubridor en 1976 del primer fármaco de la serie, la cimetidina, Sir James Black, investigador de la compañía farmacéutica SKF, recibió el Premio Nobel de Medicina en 1988. Como relata José María Pajares García, muchos personajes a lo largo de la historia padecieron molestias gástricas, como Voltaire, a lo que se le achaca su carácter agrio, malhumorado, amargo y crítico. Darwin tenía miedo a viajar por la reactivación de las molestias gástricas.

    Napoleón -retratado muchas veces con su mano derecha sobre el estómago-padecía molestias digestivas que combatía con aguas anisadas y a lo largo de su vida sufrió numerosos episodios de vómitos y hematemesis, que su médico per-sonal, Antomarchi, trataba de calmar con más empeño que acierto. El Emperador murió de este mal a los 51 años y en su autopsia se halló una gran úlcera en el estómago que penetraba en hígado y probablemente malignizada.
    Algunos escritores enfermos de úlcera han descrito en sus personajes sus propias molestias y su comportamiento como enfermos. Así, el novelista y académico Juan Antonio de Zunzunegui obtuvo en 1948 el Premio Nacional de Literatura por su novela de humor La úlcera.
    Acabar con las úlceras fue un gran avance farmacéutico, hoy casi olvidado a nivel popular por la mucho menor incidencia de úlcera péptica que existe hoy. Anteriormente en los casos graves se recurría a la cirugía; en los más leves se utilizaban sales de magnesio, bicarbonato sódico (que tenía como inconveniente tenía un efecto rebote muy característico) y otros similares, que en realidad compensaban la acidez después de producirse; en cambio la ranitidina impide que esta se forme.
  8. ¿Con qué nombres se comercializa la ranitidina?
    El nombre más conocido es el de Zantac(R), propiedad del laboratorio británico GSK (GlaxoSmithKline), uno de los más importantes del mundo, que también lo distribuye con el nombre de Alquen(R). Además de esos, existe el Ardoral(R), de Cinfa, y luego otros medicamentos genéricos, comercializados con el nombre de ranitidina +nombre del laboratorio comercializador.
  9. Utilidad actual de la ranitidina
    En la actualidad a nivel mundial no es un superventas (un blokbuster, denoinación que se aplica a los medicamentos que facturan más de 1.000 millones por año), pero sus ventas no son despreciables. Los ingresos por Zantac, la marca nº 1 de ranitidina, están en torno a los 500 M$, la mayoría de ellos en EE.UU., por lo que podemos estimar en cercano a los 1.000 M$ los ingresos por su consumo en todo el mundo.
    En España, extrapolando los datos que se han difundido sobre al Comunidad Valenciana, donde unas 25.000 personas consumen ese fármaco, podemos estimar en unas 200.000 personas las que utilizan ranitidna en España, una cifra respetable para un fármaco con 40 años de historia. Sigue siendo un fármaco de interés, por sus bajos efectos secundarios y por su eficacia.
  10. ¿Cuándo volverá a las farmacias la nueva ranitidina?
    La nueva ranitidina, es decir la ranitidina fabricada de otra manera, por algun procedimiento que no tenga esas impurezas, no se sabe cuando volverá a las farmacias. La producción del principio activo en polvo (no de los comprimidos o cápsulas, y menos del producto envasado en un blister y empaquetado en una caja de cartón con prospecto) está e la actualidad centralizado en fabricantes de China y sobre todo de India. Esto es algo generalizado con muchos fármacos. Incluso hay una tendencia a que la producción se centralice en apenas uno o dos fabricantes, algo penoso desde el punto de vista estratégico, pero es a lo que nos conduce la globalización.
    Por ello, esos fabricantes deberán ponerse manos a la obra, buscar ese nuevo procedimiento de fabricación y preparar sus fábricas para que ese procedimiento sea barato. Todo ello se desconoce cuanto tiempo tardará
  11. Sobre la úlcera de estómago
    Parece que quedaría algo coja esta entrada si no hablase algo más de la úlcera de estómago, en realidad una herida en la mucosa gástrica con pérdida de sustancia, mucho más frecuente en hombre que en mujeres, y en cuyo origen inciden varios componentes, como el estrés.
    Hace ya tiempo que se sabe que en su producción, más allá de la hiperacidez estomacal, interviene también un microorganismo, el Helicobacter pylori, que se debe erradicar con tratamiento antibiótico y medicamentos antiulcerosos como el omeprazol o similares. Además, se sabe que este microorganismo tiene algún papel en el desarrollo de cáncer de estómago, por lo que su erradicación es una prioridad en cualquier persona que se detecte.
    Con todo, como decía antes, desde los años 80 y 90, el número de personas afectadas por esta patología es -afortunadamente- mucho menor desde que se descubrieron la ranitidina y fármacos similares.

sábado, 17 de agosto de 2019

España, un millón de farmacias


Unha versión desta entrada foi publicada no xornal La Voz de Galicia o 13.08.19 (http://cort.as/-N0rd)


Un millón de vacas é un fermoso libro no que Manuel Rivas evoca a Galicia. O xornalista televisivo Luis Pancorbo utilizou asimesmo ese número máxico en «La última vuelta al mundo en 80 días» ao falar de Laos, o Reino do millón de elefantesEu tamén recurro a esa licenza literaria para falar de España como o país do millón de farmacias, pois estes establecementos aumentan o seu número de forma sostida nos últimos anos, chegando en 2019 á cifra de 22.000, o que equivale a 1 farmacia cada 2.112 habitantes, a proporción máis baixa do mundo (lonxe dos 4.100 de Alemaña, 7.500 de Suecia ou 15.000 de Dinamarca), un minifundismo contrario a calquer lóxica sanitaria, pero que acerca a farmacia aos cidadáns, lema usado polo Consello Xeral de Farmacéuticos nunha campaña recente, facendo da resignación virtude. O millón de farmacias chega ao seu zénit en Navarra, con aberracións como a existencia de farmacias non habilitadas para dispensar receitas médicas da S.S. e outras que carecen practicamente de medicinas e na práctica son case parafarmacias.
Vitrina da farmacia de Tallín (Estonia)

Algunhas farmacias eran verdadeiras obras de arte, como a de Tallín (Estonia), con 500 anos, a máis antiga de Europa -con permiso da española de Llívia, enclave catalán en Francia. En Galicia, como relata con hábil pluma José Luis Aulet en «Boticas. Las antiguas farmacias de Galicia», temos varias ilustres, como a betanceira do Dr. Couceiro, que neste 2019 cumpriu 300 vizosos anos. Pero hoxe as farmacias son recursos invisibles, que se dan por feito. Así, nun festival musical multitudinario que se celebra todos os anos no norte de Galicia, nos folletos distribuídos polo Concello figuraba como dotación sanitaria só o Centro de Saúde, pero non as farmacias da vila. Non é unha omisión atípica; ao contrario, é habitual ese desprezo, tal vez pola consideración das farmacias como alleas (iso cren eles) ao sacrosanto sistema sanitario público español.
Farmacia Couceiro, en Betanzos
(Foto: La Voz de Galicia)
Dar por feito a existencia dunha farmacia en calquera poboación galega ou española é un fenómeno recente. Ata a instauración en 1857 da facultade de Farmacia en Compostela, no vello pazo de Fonseca, a presenza de boticarios nas vilas galegas era reducida ou inexistente. Así, en 1852 Pontedeume buscaba un boticario que preparase as receitas médicas, pois sen él, a utilidade do médico estaba mermada. Similar problema dábase nas Pontes de García Rodríguez en 1904, cando unha comisión de veciños tratou de convencer ao Dr. José Varela, médico mozo que vivía en Ferrol, a que abrise consulta naquela localidade, ao que se negou por non haber boticario. Finalmente, concertou co farmacéutico ortigueirés Marcial Lens, e ambos trasladáronse á localidade pontesa. Situacións similares había no rural de toda España.
Escultura do loro Ravachol fronte
ao santuario da Peregrina
en Pontevedra
Nesa época heroica de finais do séc. XIX ata mediados do XX, as farmacias eran lugares de tertulia, imaxinadas por Álvaro Cunqueiro -fillo dun farmacéutico mindoniense- en «Tertulia de boticas prodigiosas». En Galicia a máis famosa foi a da Peregrina, en Pontevedra, onde o boticario D. Perfecto Feijóo combinaba o vespertino coloquio coa preparación matinal dos específicos na rebotica, mentras a zona de despacho quedaba vixiada polo seu non menos famoso loro Ravachol: «Don Perfecto, que lle rouban
Pero o tempo pasa, e a España baleira, ese concepto co que Sergio del Molino reivindica a España rural, pode perder as últimas farmacias. Segundo a sociedade española de farmacéuticos rurais (SEFAR), estes profesionais son unha especie en extinción entre o o declive poboacional, o desprezo das administracións, e os recortes nos medicamentos. Hai pouco un sindicato médico reclamaba da Seguridade Social (para a pensión, claro!) que as gardas médicas -xa remuneradas- contasen con cotización adicional á S.S. Cantas xornadas sumarían as gardas eternas (e non remuneradas!) de semanas e meses para os 2.000 boticarios que son o único recurso sanitario en municipios de menos de 1.000 habitantes?
Ai, as farmacias! desexadas e malqueridas...

viernes, 2 de agosto de 2019

La OCU, Isdín y el síndrome de Robin Hood

©Walt Disney 


Una versión en gallego de este artículo fue publicada en el diario La Voz de Galicia el 19.07.2019. Véase: http://cort.as/-MKqj)

En nuestra infancia disfrutamos con los triunfos del pequeño David contra e gigante Goliath o del aventurero Ulises contra el cíclope Polifemo; tanbién con la leyenda de las andanzas, enel bosque de Nottingham (Inglaterra), de un proscrito que robaba a los ricos y repartía el dinero a los pobres: Robin Hood.
Por eso, las noticias que aseguran la gran calidad de cremas faciales de marcas blancas a 3 euros, o que un producto vendido en los establecimientos del magnate valenciano Juan Roig tenga mejor relación calidad/precio, batiendo a productos más caros, comportan ese espíritu justiciero.
Algo así ocurrió el pasado 30 de mayo; la OCU analizó protectores solares pediátricos, un tema candente para cualquier padre o madre. No es una cuestión banal: la FDA, la agencia estadounidense de alimentos y medicinas, la más estricta del mundo, equipara hoy los protectores solares a las medicinas en materia de seguridad. La razón es que la radiación solar produce daños en la piel: manchas, arrugas, quemaduras... hasta tumores e incluso el temido melanoma. Lo llamativo fue que la marca BABARIA -pujante empresa valenciana posicionada en la gama media- comercializaba un producto con factor solar 50, que era de sólo 30; y que ISDÍN, en la que se focalizó la polémica por ser líder en el mercado español, situada en la gama media-alta, vendía un producto con factor 50 que rendía sólo protección de 15.
¿Fraude? ¿Defecto? Las marcas negaron cualquier problema y el ministerio de Sanidad reclamó información exhaustiva a las tres entidades.

Dictamen de Sanidad
Pasadomás de un mes -tic-tac, tic-tac...- el ministerio emitió el pasado lunes, 8 de julio, su dictamen, en el que desmiente que los productos denunciados por la OCU tengandefectos de fabricación o que exista fraude. Resultado que algunos ya preveíamos: más allá de no entender el interés de la marca líder en España en engañar con el factor de protección solar, habíamos apreciado tres detalles:
  • Ausencia de denuncias: si un padre le aplica a un niño una crema solar creyendo que tiene factor 50, pero que en realidad es de SPF 15, aparecerán quemaduras de inmediato. Y los padres españoles no se andan con chiquitas en materia de salud; la preocupación por los niños es continua en las consultas de médicos y pediatras.
  • El ministerio de Sanidad no lanzó alertas sanitarias, ni adoptó medidas cautelares (suspensión o retirada de productos)
  • La OCU mantiene en secreto los laboratorios donde realiza los análisis, lo que impide discutir sus capacidades técnicas reales.

Las asociaciones que defienden a los consumidores cumplen un papel esencial en nuestra sociedad. Y la OCU es una delas más conocidas, con una historia de ya 45 años. Pero no son infalibles; tanbién es cierto que necesitan de vez en cuando destapar algún supuesto escándalo; y si es justiciero (los productos baratos son buenos, y los caros, malos), la ciudadanía le concederáa la entidad el premio Robin Hood.
Si despues la denuncia no se confirma, no pasa nada, el daño ya está hecho y la promoción de la revista de la OCU realizada. Pero hablamos de salud; convenía ser prudentes, que diría Baltasar Gracián.

Biología humana en la "magic town"

Foto: José Manuel Casal (La Voz de Galicia) Una versión en  gallego  de este  artículo  fue publicada  en el diario La Voz de Galicia...